Χάλκινες Μπάντες στη Μακεδονία

Πριν την εμφάνιση των χάλκινων πνευστών, στη Μακεδονία χρησιμοποιούνταν άλλα πνευστά μουσικά όργανα όπως οι γκάιντες, οι φλογερές, και οι ζουρνάδες. Τα χάλκινα πνευστά εμφανίστηκαν το β΄ μισό του 19ου αιώνα και αντικατέστησαν σε μεγάλο βαθμό τα παραπάνω όργανα. Τα παραδοσιακά σχήματα στη Μακεδονία που χρησιμοποιούν χάλκινα όργανα είναι ολιγομελή με πρώτο αρχηγικό όργανο το κλαρίνο και άλλα όργανα την τρομπέτα, το τρομπόνι και τα κρουστά. Η κομπανία μπορεί να μεγαλώσει και τότε προστίθενται και άλλες τρομπέτες, τρομπόνια, μπάσα χάλκινα και άλλα ευφώνια. Με την εμφάνισή τους οι μπάντες αφομοίωσαν το ήδη υπάρχον παραδοσιακό μουσικό ρεπερτόριο και του έδωσαν εντοπιότητα.

Για κάποιο διάστημα παλιά και νέα όργανα συνυπάρχουν στις κομπανίες, όπου συνηχούν τα βιολιά με τα τρομπόνια και τα λαγούτα με τις τρομπέτες. Στη συνέχεια κυριάρχησαν τα χάλκινα λόγω του δυνατού ήχου, όπου η κορνέτα και το τρομπόνι συνόδευαν το πρωτοεμφανιζόμενο κλαρίνο. Αυτά συνέβησαν σε περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας, ενώ σε άλλες περιοχές, συμπεριλαμβανομένης και της Ημαθίας, παρέμειναν τα ίδια όργανα, τα οποία εκφράζουν εδώ και τέσσερις αιώνες τον πληθυσμό της περιοχής. Έτσι, στον Γιδά (Αλεξάνδρεια) και στη Νάουσα το κύριο μουσικό σχήμα ήταν και συνέχισε να είναι οι δύο ζουρνάδες και ένα νταούλι. Πρόκειται για το γνωστό τακίμι το οποίο εμφανίζεται σε περιορισμένη έκταση και στην πόλη της Βέροιας, όπου σύμφωνα με πληροφορίες Μουσουλμάνοι μουσικοί από τη Βέροια συνέδραμαν σε διάφορες εκδηλώσεις ακόμα και σε γειτονικές πόλεις. Τέλος, στα Πιερία επιβίωσε και επιβώνει η γκάιντα. 

Σχετικά με την προέλευση των Χάλκινων ορχηστρών υπάρχουν διάφορες απόψεις. Άλλοι μεν υποστηρίζουν ότι οι χάλκινες μπάντες προέρχονται από τις τουρκικές μπάντες και εμφανίζονται στην Ελλάδα γύρω στο 1870. Άλλοι πάλι υποστηρίζουν ότι υπήρχαν πολύ νωρίτερα, ήδη από το 1820 και η διάδοσή τους έγινε δια μέσου των πλουσίων Ελλήνων μεταναστών στη Βιέννη. Αυτοί καλούσαν μουσικούς από την Ελλάδα για τα γλέντια τους και εκεί έγινε η γνωριμία των Ελλήνων μουσικών με τα χάλκινα πνευστά τα οποία και εισήγαγαν στη χώρα μας. Μιά άλλη άποψη θέλει τους Δυτικομακεδόνες να μαθαίνουν τα όργανα αυτά από το Σερβικό ή άλλα βαλκανικά κράτη λόγω των μεταξύ τους επαφών. Η άποψη αυτή ισχυροποιείται και από το γεγονός ότι δυτικομακεδόνες άρχοντες καλούσαν μπάντες από βαλκανικές πόλεις συμβάλλοντας έτσι στη διάδοση αυτού του είδους της μουσικής.

Έτσι, με τέτοιες κομπανίες κατακλύστηκαν οι πόλεις και τα χωριά της Δυτικής Μακεδονίας και η μουσική αυτή έγινε αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμού τους, ενώ στην Κεντρική Μακεδονία τα χάλκινα εμφανίστηκαν περίπου τη δεκαετία του '40 στις περιοχές της Έδεσσας, της Γουμένισσας και της Αριδαίας.

* Περισσότερα για τις μπάντες χάλκινων οργάνων βλ. εδώ